De groei voorbij

Net 'De groei voorbij' van Jaap van Duijn gelezen. Interessant, met name door de vele sprekende statistieken en het historisch perspectief. Het gaat erover dat Nederland niet veel economische groei meer kan verwachten. We bevinden ons eigenlijk in een zelfde soort situatie als aan het einde van de Gouden Eeuw, een verzadigde toestand waarin de economische structuur verandert. Er is geen behoefte aan 'meer', maar het streven richt zich op 'behoud'. Dat uit zich in risico-aversie, regeldruk, focus op korte termijn, meer voorkeur voor vrije tijd, en nog een aantal kenmerken. We zijn nog nooit zo snel zo rijk geworden als in de tweede helft van de 20e eeuw, maar veel gelukkigers zijn we niet geworden en we hebben er wel een prijs voor moeten betalen: achteruitgang van milieu, rust en ruimte. We zouden een nieuwe ambitie moeten vinden in het terugwinnen van het verlorene, zegt van Duijn, welvaartstoename door herstel van milieu, minder geluidsoverlast en meer ruimte. Klinkt mooi. Maar het streven naar rijkdom is iets wat je individueel na kan jagen: harder werken, meer geld, meer spullen. Milieu, rust en ruimte vergroten is een lastiger individueel doel. Ja, het kan wel; als je rust en ruimte wil zorg je eerst dat je snel rijk wordt, pakt je boedel en gaat in een mooi huis in een ander land lekker van je rust in het natuurschoon genieten. Ik denk niet dat Van Duijn het zo bedoeld heeft. Het zou een collectieve inspanning moeten zijn, maar waar in het groeistreven de lusten particulier en de lasten gesocialiseerd zijn, is dat in het streven naar herstel van de leefbaarheid andersom. Behoud van welvaart vraagt een flinke inspanning, maar is een nogal defensieve drijfveer. Voeg daar herstel van de leefbaarheid als ambitie aan toe, dan heb je een defensieve missie met een hoop extra randvoorwaarden. Wie definieert een positief, uitdagend perspectief dat mensen ook individueel hun gretigheid ontlokt? Is cradle-to-cradle een goeie?