Knappe koppen

Vrijdag jl. bezocht ik de promotie van een vriend van mijn vriendin aan de TU in Delft. In de twintig minuten voorafgaande aan de officiële verdediging wist hij het lekenpubliek opvallend goed inzichtelijk te maken wat achter de titel 'Sub-10 nm focused electron beam induced deposition'. Iets met regendruppels tellen en Poisson, wat niet gelijk stond aan vis. De vragen waaraan de achtkoppige promotiecommissie hem vervolgens onderwierp en de antwoorden daarop waren daardoor enigszins begrijpelijk. Maar voor het publiek was de ceremonie nog het mooist. In stilte kwamen de professoren in zachtglanzende, zware, zwarte toga's de zaal binnen, voorafgegaan door een strengkijkende pedel met staf. De promovendus en zijn paranymfen keurig in rokkostuum. Elke vraag werd ingeleid met 'waarde promovendus', die op zijn beurt geen antwoord gaf zonder zijn bewustzijn van de 'hooggeleerdheid' van zijn 'opponent' te laten blijken. Na precies een uur ging de deur van de zaal weer open: entrée de pedel. Een teken voor de promovendus dat het verlossende 'hora est' weldra zou klinken, maar door de voorzitter van de commissie genegeerd - onverstoorbaar zijn vraag vervolgend - tot daadwerkelijk de staf de grond raakt. Je kunt je afvragen moet dat nou, al die poespas? Maar ik raak meer en meer overtuigd dat dit soort tradities ook een functie hebben. Het draagt bij aan de erkenning en waardering van de promovendus en de universiteit als instituut voor excellentie. Voor mij gaat er een aantrekkingskracht vanuit: je moet er wat voor doen om er te komen, maar dan heb je ook wat: respect en verantwoordelijkheid. Die exclusiviteit drijft op kwaliteitsborging, en wellicht is de procedure daarom ingesteld. In tegenstelling tot rare praktijken bij de corporale studentenverenigingen vindt zo'n promotie in de openbaarheid plaats, waardoor het instituut behoed kan worden voor sectarisme. Prachtige ceremonie, zo'n promotie. En niet zonder humor! De promovendus wordt namelijk geacht een tiental stellingen bij zijn proefschrift te voegen waarvan enkele geen verband houden met het onderwerp daarvan. Dat biedt ruimte voor prikkelende, luchtiger discussies. Het wordt alleen wat pijnlijk als een hooggeleerd commissielid een stelling aanvalt waarvoor hij nou net niet heeft doorgeleerd. Wel emanciperend voor het publiek: knappe koppen? Ook dat is relatief.